Nepnieuws op internet herkennen

Verslaggevers maken soms een zeperd. In de journalistiek bestaat er zelfs een woord voor: een canard. Het begrip definieert een bericht dat, na publicatie, niet waar blijkt te zijn. Maar dat is niet hetzelfde als het fenomeen nepnieuws dat de afgelopen tijd zo veel aandacht krijgt. Journalistieke missers komen voort uit menselijke fouten. Er wordt niet opzettelijk gelogen of gefantaseerd. Het doel van serieus nieuws is de lezer te informeren. In het geval van nepnieuws is daar geen sprake van. Daarbij worden expres valse berichten de wereld in gebracht.

Waarom neemt nepnieuws op internet eigenlijk zo'n grote vlucht?

• Geld
  Door te zorgen dat veel mensen doorklikken op de valse berichten, trekt men veel verkeer naar een website. En die sites zijn volgehangen met advertenties. Hoe meer verkeer, hoe hoger de inkomsten. Dat blijkt zo lucratief te zijn dat er een nepnieuwsindustrie is ontstaan. Daarbij probeert men enorm overdreven koppen te maken die mensen verleiden erop te klikken. Bijvoorbeeld 'Man Zonder Hoofd Gevonden Op Utrecht CS.'
• Beïnvloeding
  Met nepnieuws kun je de meningen van mensen beïnvloeden. Dat is bijvoorbeeld op grote schaal gebeurd bij de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016. Rusland verspreidde een berg valse berichten, bedoeld om de verkiezingen te ontregelen. De vele verspreiders van deze nepnieuwsvariant worden 'trollen' genoemd. Eén van de valse berichten die rondgingen op internet beweerde dat Hillary Clinton onderdeel was van een pedofielennetwerk dat werd gerund vanuit de kelder van een pizzeria in Washington. Ongeloofwaardig? Zeker. Maar toch zijn er mensen die het geloven. Zo drong in december 2016 (na de verkiezingen) een zwaarbewapende man een pizzeria binnen in de Amerikaanse hoofdstad. Hij eiste de kelder te zien, ervan overtuigd het centrum van het pedonetwerk te hebben gevonden. Het getroffen eethuis bleek overigens niet eens een kelder te hebben.
• Humor
  Satirische website De Speld maakt berichten die verrassend veel op echt nieuws lijken. Doel van deze berichten is onschuldig: mensen aan het lachen maken. Soms maakt iemand de vergissing zo'n grappig bericht voor waar aan te zien, maar meer schade dan dat brengen ze niet toe.

Na zijn aanstelling als president zette Trump de aanval in op de gevestigde media die kritisch over hem schreven. Dat deed hij door hun berichten consequent 'fake news' (Engels voor nepnieuws) te noemen. Media als de NOS, RTL Nieuws, Nu.nl, de Volkskrant en het AD verspreiden geen onzin. Zij checken berichten altijd bij verschillende bronnen om ze bevestigd te krijgen. Misschien bent u het niet altijd eens met hun kijk op de dingen, maar dat is een ander verhaal.

Nepnieuws is overal te vinden. Kanalen als Facebook, Twitter of YouTube zijn favoriet bij de makers van dit soort nieuws. Wees waakzaam op deze plekken.

Laat u niet om de tuin leiden. Wat hebt u eraan om pagina's vol onzin te lezen? De onderstaande tips helpen u echt van onecht te onderscheiden.

• Waar staat het bericht?
  Kijk in de eerste plaats waar het bericht is gepubliceerd. De Telegraaf, het AD, de Volkskrant, Metro en Nu.nl kent u ongetwijfeld. Staat het nieuwtje op een site waar u nog nooit van hebt gehoord, lees dan voorzichtig verder.
• Kijk goed naar de kop
  De koppen van nepnieuws zijn vaak overdreven sensationeel en staan vol hoofdletters. Ze prikkelen de lezer, die meteen wil doorklikken om te lezen wat de kop belooft. Bijvoorbeeld: 'Auto Valt Plots Stil Op De Snelweg. Wat Er Daarna Gebeurt Is Niet Te Geloven!' In het Engels noemt men zo'n kop clickbait. 'Bait' is Engels voor 'aas'.
• Lees meer dan alleen de kop
  De meeste nepberichten vertellen de grootste onzin. Doorlezen helpt. Neemt een bericht een bijzondere wending of wordt het steeds onwaarschijnlijker, dan is de kans groot dat het nepnieuws is.
• Ga op zoek naar bronnen
  Eén bron is geen bron. Is er sprake van een nepbericht, dan is er meestal geen verdere informatie te vinden via Google.

Tot slot biedt de Hoaxwijzer een overzicht van sites die bekendstaan om hun nepnieuws. Sommige pagina's hebben op het eerste oog onschuldige namen als 'Blik Op NOSjournaal' of 'Koffiepauze'. Maar ze staan vol met onzin. Die sites kunt u beter links laten liggen. Het overzicht vindt u hier: de Hoaxwijzer - Valse nieuwssites.